In 1979 verscheen het eerste nummer van Marquetalia, een tijdschrift over landbouw en politiek. Tot de oprichters van het tijdschrift behoorden Jan Douwe van der Ploeg, de latere hoogleraar en hoofd van de vakgroep Rurale Sociologie RSO, maar ook anderen die de rurale sociologie in de jaren tachtig en negentig weer op de kaart zetten, zoals de agrarische socioloog en voormalig RSO collega Jaap Frouws, die later een spraakmakende politiek-sociologische studie over mest en macht schreef (waarover later meer in een blog), en Jan Schakel, de latere onderwijscoördinator van RSO. Na zes nummers hield het tijdschrift op te bestaan. Het redaktiekollektief sprankelde nog van nieuwe ideeën, maar men woonde en werkte te ver van elkaar – verspreidt over drie continenten – en nieuwe carrières boden nieuwe netwerken en kansen. Een deel van het kollektief ging de kern vormen van RSO.

Manifest

Het eerste nummer van Marquetalia bevat een Manifest van het redaktiekollektief. Daarin constateerden oprichters en redacteuren, dat er een dusdanige breuk was ontstaan tussen de ontwikkeling van landbouwsystemen en de maatschappelijke behoeften waarin die landbouw zou moeten voorzien, dat radicale veranderingen noodzakelijk waren. De kritische theorie, zo meenden de redacteuren, kon goed verklaren waar het mis ging, maar had weinig alternatieven te bieden. “Hoe vaak stopt onze analyse niet wanneer we de maatschappelijke ontwikkelingen in dat ondertussen zo vervelend geworden marxistische jargon ‘verklaard’ hebben? Oefenen op het verleden is dat. Er is géén vechten voor een betere toekomst. En dat maakt je machteloos als je te maken krijgt met reële verlangens naar een betere wereld. Vandaar dat we zeggen dat we op de grenzen van onze vroegere kennis gestoten (en aan het stuklopen) zijn”. Er was niet zo zeer meer kennis nodig, maar andere kennis, zo stelt het redaktiekollektief Marquetalia in het Manifest.

Empirisch Onderzoek en Alternatieven

De doelstelling van het tijdschrift was drieledig: i) het doen van empirische analyse van de structuur, effecten, oorzaken en werking van de huidige ontwikkeling van de landbouw, ii) het aandacht besteden aan ideeën en ervaringen die gaan over de mogelijkheid van alternatieven, en iii) om persoonlijke ervaringen uit te wisselen en zo bij te dragen aan het “beeld van een bereikbare betere wereld”. Marquetalia wilde schrijven en denken over “alternatieven in ontwikkeling”. Immers, alleen wanneer mensen weten waarvoor zij strijden, komt de mogelijkheid van een andere, betere wereld dichterbij. Dit wilde het redaktiekollektief van het tijdschrift doen op een kritische en zelfkritische wijze, maar niet met distantie. Het denken en doen van een andere wereld moest plaats vinden met “met boeren in beweging”. Het eerste nummer was dan ook in het geheel gewijd aan actieonderzoek. In die methode, zo betoogde het redaktiekollectief, staat de verhouding van subject en object als wel die van theorievorming en praktisch handelen centraal. Daarom leende actieonderzoek zich uitstekend als een wetenschappelijke methode om samen met boeren alternatieven te verkennen.

In de nummers die volgden wisselde empirische analyse zich af met het zoeken naar verandering. Zo besteedde Marquetalia aandacht aan het concept Technisch Administratieve Taakomgeving van Bruno Benvenutti– een naaste medewerker van de grondlegger van de rurale sociologie in Wageningen, Hofstee. Hieronder verstond Benvenutti het geheel van instituties dat het handelen van boeren normeert. De kern van TATE wordt gevormd door die instituties waar het boerenbedrijf op technisch-administratieve wijze nauw is verbonden, zoals landbouwindustrieën, banken, handelsondernemingen, en landbouwvoorlichting, en waaraan het landbouwbedrijf zich moet conformeren om voort te bestaan (hierover later meer in een ander blog). Van TATE is het een kleine stap naar Jan Douwe van der Ploeg zijn werk over de virtuele boer: het semi-coherente expertsysteem dat het gedrag van boeren normeert op basis van het beeld van de boer als ondernemer op een vrije wereldmarkt. Maar Marquetalia besteedde ook ruim aandacht aan de zoektocht naar alternatieven, zoals in het themanummer “De Moeilijke Weg Voorwaarts” over dekolonisatie, landbouw en politiek in Mozambique, Guinee-Bissau en Kaapverdië.

Met het zesde nummer, gepubliceerd in 1983, hield het tijdschrift op te bestaan, maar niet voor het nog twee belangrijke dimensies van alternatieven benoemde: “de noodzaak de produktie, verwerking en distributie opnieuw te regionaliseren, alsmede de noodzaak produktie, verwerking en distributie in verregaande mate te demokratiseren”. Met het einde van het tijdschrift Marquetalia kwam geen einde aan het idee Marquetalia: de focus op empirisch onderzoek werd kenmerkend voor RSO, en de aanzet van Marquetalia om alternatieven in ontwikkeling te beschrijven is tot grote bloei gekomen bij deze vakgroep, eerst onder leiding van Jan Douwe van der Ploeg, en daarna Han Wiskerke. Tot de dag van vandaag zijn regionalisering en democratisering belangrijke thema’s.

Redactie

Jaap Frouws, Johan Meeus, Jaap Nieuwenhuize, Harrie Oppenoorth, Jan Douwe van der Ploeg, Jan Schakel, Jan Smit, Dirk van der Vorm, Henk de Zeeuw

Naamkeuze

Over de naamkeuze schreef de redactie. “Marquetalia was een bolwerk voor boerenzelfverdediging dat ontstond tijdens de laatste Colombiaanse burgeroorlog; onafhankelijke boerenrepubliek, zo werd Marquetalia ook wel genoemd. De toenmalige betekenis van Marquetalia was een tweeledige: verdediging tegen grondroof en repressie én een konkrete poging leven en werken op het platteland op basis van nieuwe principes te organiseren. In de jaren zestig is Marquetalia van de aardbodem weggebombardeerd. Slechts een droom rest nog”.

Hieronder de inhoudsopgave van de 6 gepubliceerde nummers.

Marquetalia 1 Aktieonderzoek

• Manifest – Redaktiekollektief Marquetalia
• Aktieonderzoek – Redaktiekollektief Marquetalia
• Aktieonderzoek In Latijns Amerika
• Aktieonderzoek en Planning in de Eilandspolder – Reindert Kuiper & Maarten van der Vlist
• Twintig boeren en twee Rooien – Onno Poppinga
• Een Vraaggesprek met Onno Poppinga – Redaktiekollektief Marquetalia
• De Nieuwe Oost-Indische Compagnie – 7 experts
• Vrouwen in Nicaragua – Marij Vulto

Marquetalia 2 De Moeilijke Weg Voorwaarts

• “Om onze gronden weer te doen bloeien.” Over vrijheidsstrijd en transformatie – Redaktiekollektief Marquetalia
• Portugal: “Die ijdel spreekt tot de wolken: Het is ons land!” – Paul Hoebink, Johan van Kesteren
• Guiné-Bissau: Over landbouw en verborgen klassenstrijd – Jan Douwe van der Ploeg
• Moçambique: Van trekarbeid naar gemeenschapsdorp – Redaktiekollektief Marquetalia
• Kaap Verde: Een nieuwe afhankelijkheid? – Henk van Dijk, Paul van der Horst, Riet Nigten
• Algerije: Een verloren revolutie. Over etatisme en het agrarische vraagstuk – Jaap Frouws
• Over linkse steun aan bevrijde landen. Een vraaggesprek met Pieter Gooren – Redaktiekollektief Marquetalia
• Op weg naar de V.l.O.C. – 1 expert

Marquetalia 3 Landbouw en Natuur

• Kongres: Landbouw – natuur.
• Landbouw of natuur ? – Redaktiekollektief Marquetalia
• Hoe miljeuvriendelijk was de vroegere landbouw ? – Wouter van der Weijden
• Naar een natuurvriendelijke landbouw – Ulrich Hampicke
• De diskussie geopend: kommentaar op analyse en strategie van Ulrich Hampicke. – ‘Utrecht-groep’
• Natuurbeschermers over de Relatienota – Rob Schroder
• Landbouw, natuur en landschap, en het beleid. De visie van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt, met enkele kanttekeningen – Gerard Westerhof
• Boekbespreking: Nota geïntegreerde landbouw.- Redaktiekollektief Marquetalia
• Het gebruiksplan van boeren in noord-west Overijssel en wat ‘Natuurschoon’ hier tegenover stelde – Jeroen Bosch e.a.
• Gezondheidssamba – Konsumententoneel
• Beheersplan Vijfheerenlanden: lijdelijk verzet in plaats van diskussie – Rudolf Van Broekhuizen

Marquetalia 4 Technologie en ontwikkeling

• Technologie en ontwikkeling – Redaktiekollektief Marquetalia
• Het consultancy-wereldje – Harrie Oppenoorth en Jan de Moor
• Koloniaal waterbeheer in Nederlands-Indië; Maatschappelijke oorzaken en technische oplossingen voor beheersproblemen in irrigatieprojecten – Ko ter Hofstede en Jan van Santbrink
• HVA en Stork bevorderen nieuwe afhankelijkheid in Honduras – Harrie Oppenoorth
• Lezirias Grande, een klein boerenproject? – Jan van Santbrink
• De geschiedenis van de kangeroo-pomp – Willem van Harderwijk, Jan Douwe van der Ploeg en Martin van der Ven
• A bakra koni, here (‘Wat is de blanke toch slim’) – Viator Witter en Frank Heybroek
• Modernisering en marginalisering in Nickerie (Suriname) – Jan van Huis, Johannes Wolffensperger

Marquetalia 5 Arbeid en technologie in de Veenkoloniën

• Arbeid en technologie in de Veenkoloniën – Redaktiekollektief Marquetalia
• Over de AVEBE en de zorg van de boeren voor de toekomst – Henk Nienhuis
• Teelttechnologie; afhankelijkheid in de Veenkoloniën – Susanne Lijmbach
• De zetmeelgiganten CON-Wageningen
• Hennep als alternatief gewas voor de Veenkoloniën? – Job van den Berg en Ariëns Kruyt
• De Technologisch-Administratieve Taakomgeving (TÄTE) van landbouwbedrijven – Bruno Benvenuti
• In de mars of dood aan de gonorra – Johan Meeus en Jeroen Bosch
• Verwetenschappelijking van een discussie; kritiek op de rationele milieustrategie van U. Hampicke – Susanne Lijmbach, Pim Overdevest en Jan Schakel
• Reactie op het artikel over NW-Overijssel in Marquetalia no. 3, 1980 – Ir. K.S. Voetberg
• ‘Circle of poisson’; bestrijdingsmiddelen en mensen in een hongerige wereld. Boekbespreking – Alida Laurensee

Marquetalia 6  Agribusiness

• Voorwoord – Cees Schelling
• There is no business like agribusiness – Redaktiekollektief Marquetalia
• Agribusiness op wereldschaal – Detlev Haude
• Multinationals en de internationale herstrukturering van de cacaosektor – Rein Dekker
• Zaadtechnologie en multinationale ondernemingen – Thijs Pons
• De multinational als ordenend principe in Mozambique – Jan Douwe van der Ploeg
• De duur betaalde vruchten van Del Monte en Castle & Cook – Henk de Zeeuw
• Voedselhulp van de Verenigde Staten van Amerika – Peter Keet
• Gebombardeerde stuipen – Jeroen Bosch
• Gesprek met Dan Gallin – Jaap Nieuwenhuize
• Nestlé, een gigant op de knieën – Jan Schakel
• De Coca Cola Guatemala kampagne, 1979-1981 – Jaap Nieuwenhuize
• Het voedingssysteem van Peru Andres luna Vargas, – Manuel Loja, Harrie Oppenoorth
• Het IFDP, Institute for Food and Development Policy – Arie van de Brand, Jan Schakel